تویوتا ( به انگلیسی : Toyota ) شرکت خودروسازی ژاپنی و چندملیتی است ، که دفتر مرکزی آن در شهر آیچی ژاپن قرار دارد شمار کارکنان شرکت تویوتا در سال ۲۰۱۳ بیش از ۳۳۳ هزار نفر اعلام شد و در سال ۲۰۱۱ پس از جنرال موتورز و گروه فولکس‌واگن ، به‌عنوان سومین شرکت خودروسازی جهان از نظر میزان فروش شناخته شد اولین خط تولید اتومبیل شرکت تویوتا در سال ۱۹۳۷ توسط کیشیرو تویودا و در کارخانه شرکت نساجی صنایع تویوتا که متعلق به پدرش ( ساکیشی تویودا ) بود راه‌اندازی شد . نخستین خودروی سواری این شرکت نیز ، تویوتا ای‌ای نام داشت ـ شرکت تویوتا مالک برندهای دینا ، دایهاتسو ، سایون ، لکسوس و هینو موتورز می‌باشد . سهام این کمپانی در بازار بورس نیویورک ، بورس لندن و بورس توکیو معامله میشود تاریخچه ریشه‌های تاسیس شرکت خودروسازی تویوتا ، به سال ۱۹۲۶ بازمی‌گردد ، که ساکیشی تویودا ، اقدام به راه‌اندازی شرکت صنایع تویوتا نمود . پیشینه این شرکت که در صنعت نساجی فعالیت می‌کرد نیز به ابتدای قرن بیستم بازمی‌گردد که بعنوان یک کارخانه ریسندگی فعالیت می‌نمود . ساکیشی تویودا که سالها همچون پدرش به فروش فرش اشتغال داشت ، این کارخانه را راه‌انداخته بود و در سال ۱۸۹۴ یک ماشین بافندگی صنعتی نیز ابداع کرده و ساخته بود . ساکیشی در سال ۱۹۲۴ نوع تمام‌اتوماتیک آن را ساخت و دو سال بعد ، کارخانه اتوماتیک ریسندگی تویوتا تحت نام صنایع تویوتا پا به عرصه وجود نهاد . پسر کنجکاو و مستعد او کیشیرو تویودا که در سال ۱۹۲۹ در رشته مهندسی مکانیک از دانشگاه توکیو فارغ‌التحصیل شده بود ، در کارخانه پدر مشغول به کار گردید اما همه توجه او صرف ساخت موتور اتومبیل شد در سال ۱۹۲۹ موافقتنامه‌ای با شرکت برادران پلات از انگلستان در ماشین آلات صنعتی ریسندگی و بافندگی به امضا رسید . بر اساس این توافقنامه حق تولید و فروش دستگاه‌های اتوماتیک بافندگی به کشورهایی غیر از ژاپن نیز ( مثل چین و آمریکا ) در قبال۱۰۰٫۰۰۰ پوند داده می‌شد ، که در پی آن کیشیرو رهسپار ایالات متحده آمریکا شد . البته کیشیرو از این سفر اهداف دیگری نیز داشت . در زمان انجام مذاکرات با برادران پلات ، مجذوب اتومبیل‌ها در غرب شد در این سفر بود که او تصمیم خود را برای ورود به صنعت خودروسازی گرفت در سال ۱۹۳۰ کیشیرو تحقیق بر روی موتورهای گازوئیلی را آغاز کرد . کیشیرو در مورد برنامه آینده خود با رئیس شرکت ریسابورو مشورت نمود ریسابورو در ابتدا بسیار محتاط بود و فریادهای اعتراض از داخل و خارج کمپانی بلند شد ، اما کیشیرو بر تصمیم خود پافشاری می‌کرد و عقیده داشت که این تجارت برای کمپانی سودمند خواهد بود و از همه مهمتر دولت نیز آشکارا برای سیاستگذاری پیشبرد صنایع اتومبیل در تلاش بود . طولی نکشید که ریسابورو موافقت کرد و کیشیرو دپارتمان اتومبیل را در سال ۱۹۳۳ در قسمت کوچکی از کارخانه ریسندگی پدر راه‌اندازی نمود . هدف او تولید اتومبیل‌های مناسب با شرایط ژاپن بود در حالی که نکات مثبت اتومبیل‌های خارجی را نیز در نظر داشت در سال ۱۹۳۵ اولین کارخانه خودروسازی تویوتا آغاز به کار کرد و سال بعد ، لوگوی تویودا به تویوتا تغییر یافت . یک سال بعد ، یعنی ۱۹۳۷ شرکت تویوتاموتور به طور رسمی افتتاح شد . بدین ترتیب یکی از موفق‌ترین کارخانجات ریسندگی ژاپن در بین دو جنگ جهانی با تغییر گرایش به کارخانه خودروسازی تبدیل گشت تلاش و همت کیشیرو تویودا باعث شد ، که از دل کارخانه پدر کارخانه‌ای جدید تأسیس شود در ابتدا خود کیشیرو به عنوان قائم مقام شرکت جدید عمل می‌کرد ، که در سال ۱۹۴۱ به عنوان مدیرعامل ، مشغول به کار شد بلافاصله پس از راه‌افتادن شرکت جدید ، اصول مدیریتی نوینی در روش مدیریت و اداره کارخانه به کار گرفته شد در سال ۱۹۳۸ سیستم JIT عملیاتی شد . دو سال بعد ، مؤسسه تحقیقاتی تویوتا افتتاح گردید . سال ۱۹۵۱ سیستم پیشنهاد ایده‌های خلاق در تویوتا فعال شد . ۱۹۷۳ مرکز طراحی و سال بعد نیز مرکز آموزش تویوتا ، توسط کیشیرو راه‌اندازی گردید . اولین محصول تجاری شرکت تویوتا ، کامیون ۱٫۵ تنی جی۱ بود . در طی جنگ جهانی دوم تمام کارخانه در اختیار جنگ بود و برای ارتش ژاپن ، کامیون تولید می‌کرد . تا چند سال بعد از اتمام جنگ نیز اجازه تولید خودرو به تویوتا داده نشد . در سال ۱۹۵۲ با مرگ کیشیرو ، مسئولیت شرکت بر عهده ایجی تویوتا پسر عموی او قرار گرفت . ایجی به همراه پسر کیشیرو ، شوئی شیرو تویوتا و طی سالهای بعد ، تویوتا را به یکی از شرکت‌های بزرگ خودروسازی جهان تبدیل کردند . در سال ۱۹۷۷ مرکز فنی تویوتا در ایالات متحده آمریکا افتتاح شد و سال ۱۹۸۴ همکاری تویوتا با جنرال موتورز در ایالات متحده صورت گرفت . پس از ایجی ، تایچی اونو مسئولیت شرکت را به عهده داشت و در استقرار سیستم تولید تویوتا ، بسیار همت گماشت و اصول راهنمای تویوتا را در سال ۱۹۹۲ منتشر کرد . امروزه تویوتا بزرگترین تولید کننده خودرو در جهان است ، که از وسایل نقلیه کوچک گرفته تا کامیون‌های بزرگ را در انواع مدل‌ها تولید می‌کند . شرکت تویوتا همچنین فعالیت‌های مختلفی در زمینه خدمات مخابراتی ـ خانه‌های پیش ساخته و قایق‌های تفریحی انجام داده است سیستم‌های تویوتا در سیستم تولید تویوتا ، موارد زیر به کار گرفته شده است : تولید به هنگام تولید به هنگام روشی است ، که در آن هر قطعه ، درست در هنگامی که به آن نیاز است تولید میشود و هیچ مقداری در انبار وجود ندارد . به عبارت دیگر ، سوال این است : چه چیز نیاز است ؟ چه وقت نیاز است ؟ چه مقدار نیاز است ؟ بدین ترتیب می‌توان اتلاف‌ها را حذف کرد و بهره‌وری را افزایش داد . با صفر کردن موجودی انبار ، هزینه‌های نگهداری کالا در انبار حذف میشود . لازمه این کار ارتباط بسیار قوی با تامین کنندگان قطعات و مدیریت صحیح زنجیره تامین است ایده تولید به هنگام توسط تایچی اونو به خوبی توسعه داده شد . شاید ایده اولیه طرح چنین رویکردی ، کمبود فضا و امکانات تولید در بخشی از کارخانه تولید موتور خودرو بود ، که کیشیرو تویودا در کارخانه ریسندگی پدر خویش راه‌انداخته بود کانبان کانبان یک سیستم متفاوت و متمایز کنترل است . وقتی در ایستگاه کاری به قطعه‌ای نیاز است ، این نیاز اطلاع داده میشود و سپس قطعه به سرعت تولید و حمل میشود ، به گونه‌ای که وقفه‌ای در تولید پیش نیاید . کانبان یک لغت ژاپنی است ، به معنی کارت ، بلیط و علامت ـ کانبان در سیستم تولید تویوتا ابزاری است ، برای مدیریت جریان و تولید مواد . به کانبان ، روش سوپرمارکت نیز گفته میشود ، زیرا ایده اولیه از فروشگاه‌های تجاری بزرگ گرفته شده که از کارت‌های کنترل استفاده می‌کنند و کلیه اطلاعات مربوط به محصول مثل اسم ، کد ، محل انبار و مانند آن ، در کارت نوشته میشود جیدوکا این مفهوم توسط مؤسس تویوتا ، ساکیشی تویودا مطرح شد . جیدو به مفهوم اتوماسیون است و جیدوکا یعنی اتوماسیون با نگرش انسانی ؛ یعنی ماشینی که به آسانی حرکت می‌کند و تحت پایش و نظارت یک اپراتور است . جیدوکا بر دیدن مسائل تمرکز دارد و به ساخت محصولات بسیار کیفی منجر میشود . در این دیدگاه کیفیت باید در طی فرایند تولید به دست آید درآمد درآمد شرکت تویوتا در سال ۲۰۱۲ معادل ۱۹۷٫۲۹ میلیارد دلار و سود خالص آن ۳ میلیارد دلار بوده است . هم اکنون تویوتا پس از گروه فولکس واگن با درآمد ۲۴۷٫۷۷ میلیارد دلار و سود خالص ۲۸٫۱۳ و جنرال موتورز با درآمد ۱۵۰٫۲۷۶ میلیارد دلار و سود خالص ۷٫۵۸۵ میلیارد دلار سومین خودروساز برتر جهانی و نخستین خودروساز ژاپن محسوب میشود رشد روزافزون تویوتا به گونه‌ای است ، که به زودی رقیب دوم خود را پشت سر خواهد گذاشت و دور نیست که با عقب گذاشتن جنرال موتورز به غول برتر خودروسازی جهان تبدیل شود تویوتا در سراسر ژاپن ۱۲ کارخانه تولیدی دارد . بازار خارجی تویوتا ۱۷۰ کشور و منطقه را در برمی گیرد . شرکت‌های تولیدی خارجی سازنده تویوتا ۵۲ شرکت و در ۲۷ کشور جهان پراکنده می‌باشند . در سال ۲۰۰۵ ، در ژاپن ۶۵۷۹۸ نفر در کارخانه‌های شرکت کار می کرده‌اند ، که با احتساب ۵۲۳ شرکت زنجیره تامین ، که ۲۳۱ شرکت آن در خارج از ژاپن مستقر است ، این تعداد به ۲۸۵۹۷۷ نفر می‌رسد در سال ۲۰۰۵ ، تویوتا ۸۱۲ میلیارد ین در زمینه تحقیق و توسعه هزینه کرده است . آخرین دستاورد فناوری تویوتا ، تولید خودروی هیبریدی سینرژی است ، متشکل از دو منبع قدرت : موتور الکتریکی و موتور گازی / بنزینی . در این فناوری امکان صرفه‌جویی در مصرف سوخت ، صدای کمتر و رانندگی بهتر ، تعبیه شده است مدیریت ارشد آکیو تویودا، مدیرعامل تویوتا هم اکنون آکیو تویودا ، مدیرعامل تویوتاست . وی که نوه کیشیرو تویودا می‌باشد ، پس از کاتسواکی واتانابه به این سمت منصوب شد برخی از شعارهای تویوتا در طی این سالها که از زبان مدیران عامل بیان شده چنین است : مشتری حرف اول را می‌زند ، سپس نوبت فروشنده است و در آخر سازنده قرار دارد راه کسب تجربه ، مواجهه با چالشهاست خودت ، با تلاش خود ، از حرمت خود دفاع کن ما دستاوردهای بزرگ را با زحمات خود به دست آورده‌ایم کیفیت در حین فرایند ساخته میشود آینده تویوتا چشم‌انداز جهانی خود را برای سال ۲۰۱۳ ارائه داده است . این چشم‌انداز تصویر جدیدی برای تویوتا در آینده ترسیم می‌کند : خلق خودروها و جامعه خودرو محور که در آن افراد می‌توانند با سهولت و ایمنی رانندگی کنند . برای دستیابی به این مقصد باید موازانه‌ای بین کمینه کردن و بیشینه کردن وجود داشته باشد . کمینه کردن ، چشم‌انداز و فلسفه تلاش‌های تویوتاست ! در به حداقل رساندن جنبه‌های منفی خودرو مانند تاثیرات مخرب زیست محیطی ، ترافیکی و تصادفات . بیشینه کردن ، فلسفه و چشم انداز تویوتاست . در بیشتر کردن جنبه‌های مثبت خودرو ، مانند راحتی ، سرگرمی ، مشعوف ساختن و مهیج کردن . تشدید موثر این دو رویکرد ، حرکت پایدار را در پی دارد تویوتا و لکسوس در حال حاضر ۲۰ مدل مختلف هیبریدی را در ۸۰ کشور جهان به فروش می‌رسانند که پر فروش ترین آنها تویوتا پریوس هیبریدی است این خودرو تاثیر مهمی در افزایش فروش خودروهای هیبریدی تویوتا داشته است تــویـوتـا در ایـــــــران شرکت ایرتویا نمایندگی انحصاری فروش محصولات تویوتا را در ایران برعهده دارد . شرکت ایرتویا در سال ۱۳۵۲ توسط اصغر حدادزاده با هدف واردات فناوری و تکنولوژی به ایران ، با اخذ نمایندگی مجاز و انحصاری تویوتا در ایران ، در خیابان عباس‌آباد تهران تاسیس گردید . پس از ورود ۴ دستگاه خودروی تویوتا سیلیکا در سال ۱۳۵۳ به عنوان نمونه ، عملاً واردات خودروی تویوتا به ایران آغاز گردید . سپس فعالیت‌های بازرگانی لیفتراک و مونتاژ کامیون‌های تویوتا و نیز راه‌اندازی شبکه فروش خودرو ، قطعات یدکی و خدمات پس از فروش ، شکل گرفت در خلال سالهای ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۸ سالانه حدود ۴۰٫۰۰۰ دستگاه خودروی تویوتا به ایران وارد شد . در طی سالهای ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۹ با محدودیت واردات خودروهای خارجی به کشور ، فعالیت‌های شرکت ایرتویا تنها به تامین قطعات یدکی خودروهای موجود محدود شد . طی سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۴ با آزاد شدن واردات خودرو، بار دیگر واردات خودروهای تویوتا آغاز شد . با صدور مجوز صنفی برای امکان واردات مجدد خودرو در سال ۱۳۸۳، بار دیگر واردات صنعتی خودروی تویوتا آغاز شد . البته در زمان تحریم قطع ارتباط و همکاری میشود